|
ประเพณีการไหว้ครูผู้มีพระคุณ
*************** |
|||
ประเพณีการไหว้ครูเป็นการแสดงความคารวะผู้มีพระคุณด้วยการบวงสรวงบูชา ซึ่งนับถือว่าเป็นประเพณี |
|||
|
ที่สำคัญยิ่งของบรรดาศิลปินทั่วไป โดยเฉพาะศิลปินทางนาฏดุริยางค์นั้นเชื่อและนับถือกันว่าวิชาการทางด้านนาฏ- ดุริยางค์มีกำเนิดมาจากเทพเจ้า และได้ถ่ายทอดมาสู่มนุษย์โลก สืบต่อผ่านครูอาจารย์มาตามลำดับจนถึงปัจจุบัน |
|||
| พิธีการไหว้ครูทางด้านนาฏดุริยางค์ในปัจจุบัน ส่วนใหญ่ดำเนินตามแบบแผนที่สืบทอดมาแต่โบราณ และ | |||
| บางครั้งอาจแก้ไขเพิ่มเติมเพื่อจุดประสงค์ในการสร้างศรัทธาให้เกิดมีมากยิ่งขึ้น
ลักษณะการไหว้ครูของเหล่าศิลปิน นั้น ย่อมมีพิธีเป็นพิเศษมากกว่าการไหว้ครูตามปกติเรียกว่า "พิธีครอบ" พิธีครอบนั้นเป็นส่วนหนึ่งของการไหว้ครูศิลปะ ซึ่งดำเนินต่อท้ายจากพิธีไหว้ครู ส่วนมากมักจะดำเนินพิธีติดต่อกันจนเป็นที่เข้าใจว่า ถ้ากล่าวถึงพิธีไหว้ครู ก็จะมี ความหมายถึง การทำพิธีครอบ |
|||
| พิธีไหว้ครูและพิธีครอบ เป็นพิธีที่ท่านโบราณจารย์ได้กำหนดระเบียบและบัญญัติแบบแผนไว้ให้ปฏิบัติด้วย | |||
| หลักเกณฑ์อันดีสืบเนื่องกันมาแต่โบราณ
โดยกำหนดว่าถ้าเป็นศิษย์ที่หัดโขน-ละคร ครูผู้ใหญ่จะทำพิธีไหว้ครูและ ครอบให้ต่อเมื่อศิษย์ได้หัดรำ เพลงช้า-เพลงเร็วได้ หรือกล่าวง่าย ๆ ก็คือสามารถที่จะออกแสดงเป็นตัวเสนา หรือนาง กำนัลได้ ถ้าเป็นศิษย์ที่หัดดนตรีปี่พาทย์ก็ต้องสามารถร่วมบรรเลงเพลงโหมโรงได้จบ ซึ่งนับว่าตีเป็นพอที่จะออก บรรเลงในงานสวดมนต์เย็น และฉันเช้าได้ |
|||
| นอกจากพิธีไหว้ครูและครอบแล้ว เมื่อศิษย์ผู้ใดฝึกหัดจนเกิดความชำนาญมีชื่อเสียงมีความสามารถพอที่ | |||
|
จะถ่ายทอดวิชาความรู้ที่ตนฝึกฝนมาให้กับผู้อื่นได้ ครูจะประกอบพิธีอย่างหนึ่งให้กับศิษย์ผู้นั้นซึ่งเรียกว่า
"พิธีรับมอบ" โดยครูผู้ทำพิธีจะมอบอาวุธต่าง ๆ และบอกอนุญาตให้ไปเป็นครูถ่ายทอดแก่ผู้อื่นได้ ถ้าเรียนปี่พาทย์การรับมอบ ครู ผู้ใหญ่จะมอบอุปกรณ์การบรรเลงหรือเครื่องดนตรีแต่ละชนิดให้พร้อมทั้งประสิทธิประสาทพรมงคล และบอกอนุญาต ให้ไปเป็นครูได้ |
|||
| ท่านโบราณจารย์ได้กำหนดการกระทำพิธีไหว้ครูและครอบไว้อย่างรอบคอบ เพื่อให้ศิษย์ได้รับครอบจากครู | |||
|
มีประสิทธิภาพอันดีและมีภาวะเป็นศิลปินผู้ควรแก่การยกย่อง
เช่นเดียวกับบทบัญญัติในพิธีบรรพชาอุปสมบทของ การไหว้ครูและครอบ โขน-ละคร |
|||
| เป็นการไหว้ครูที่มีขั้นตอน การประกอบพิธีหลายอย่างเช่นกัน ซึ่งสามารถสรุปขั้นตอนได้ดังนี้คือ | |||
| ขั้นที่ ๑. ไหว้ครูเมื่อเริ่มเรียน ซึ่งเรียกว่า "คำนับครู" ในชั้นนี้ ครูผู้ใหญ่จะเป็นผู้กำหนดวันโดยจะใช้วัน | |||
|
พฤหัสบดีเป็นวันประกอบพิธี จะอัญเชิญศีรษะครูที่สำคัญ เป็นต้นว่า พระภรตฤษีและพระครูพิราพจัดตั้งในที่สมควร มีดอกไม้ ธูป เทียน ตั้งบูชาด้วย ครูผู้ใหญ่จะกล่าวนำให้ผู้ที่จะเข้ามาเป็นศิษย์ถวายดอกไม้ ธูปเทียน และกล่าวโองการ คำนับครู ต่อจากนั้นจะคัดเลือกศิษย์ใหม่ ออกเป็นพวกตามประเภทของตัวละคร (พระนาง-ยักษ์-ลิง) และจะจับมือให้ รำเป็นปฐมฤกษ์ |
|||
| ขั้นที่ ๒. เมื่อศิษย์ฝึกหัดไปได้พอสมควร สามารถออกแสดงเป็นตัวประกอบได้บ้างก็จะทำพิธีไหว้ครูใน | |||
| ชั้นที่
๒ เพื่อต่อเพลงหน้าพาทย์ ซึ่งเป็นเพลงที่นับว่ามีความสำคัญและศักดิ์สิทธิ์
ในชั้นนี้อาจจะประกอบพิธีร่วมในการ ไหว้ครูประจำปีก็ได้ โดยจะต้องจัดเตรียมสถานที่เครื่องสังเวยบูชาและเชิญครูผู้ใหญ่ ซึ่งได้รับกรรมสิทธิ์ให้เป็นผู้ ประกอบพิธีมาดำเนินพิธี ซึ่งมีขั้นตอนต่าง ๆ มากมาย และในตอนท้ายครูผู้ใหญ่จะเป็นผู้ครองศีรษะครูที่สำคัญให้กับ ศิษย์ทีละคน พร้อมทั้งประสาทพรมงคลในขั้นนี้เรียกว่า "พิธีครอบ" |
|||
| ขั้นที่ ๓ ไหว้ครูเมื่อศิษย์มีความสามารถที่จะเป็นครูถ่ายทอดความรู้ให้กับศิษย์รุ่นหลังต่อไปได้ พิธีไหว้ครู | |||
| ครั้งนี้เป็นพิธีสำคัญ
เช่นเดียวกับการครอบในชั้นที่ ๒ ที่กล่าวมาแล้ว ครูผู้ใหญ่ที่ได้รับการประสิทธิประสาทให้เป็น ผู้ประกอบพิธีเท่านั้น จึงจะเป็นผู้ในการาไหว้ครูครั้งนี้ได้ พิธีกรรมในขั้นนี้ดำเนินพิธีต่อจากพิธีครอบ เมื่อครูผู้ประกอบ พิธีซึ่งสมมติเป็น พระภรตฤษี จะทำพิธีครอบศีรษะครู พร้อมมอบอาวุธศิลป์ ศร พระขรรค์ และอุปกรณ์การแสดง ให้กับ ศิษย์ ศิษย์รับอาวุธต่าง ๆ ไว้ ครูประสาทพรมงคล และบอกอนุญาตให้ไปเป็นครู ในขั้นนี้ เรียกว่า พิธีครอบและรับมอบ |
|||
| ขั้นที่ ๔ ไหว้ครูเมื่อเริ่มเรียนหน้าพาทย์สูงสุด (หน้าพาทย์องค์พระพิราพ) หน้าพาทย์องค์พระพิราพ เป็น | |||
| หน้าพาทย์สูงสุดทั้งทางดนตรีและนาฏศิลป์
ผู้ที่จะเรียนจะต้องมีความรู้ความสามารถอยู่ในขั้นสูง มีคุณวุฒิ วัยวุฒิ สมควร แล้ว ครูผู้ใหญ่จึงจะทำการสอนให้ ก่อนทำการสอนจะต้องประกอบพิธี มีเครื่องสังเวยบูชาครบถ้วน ประกอบพิธีไหว้ครู เต็มตามตำราเสียก่อน จากนั้นจึงต่อท่ารำหน้าพาทย์องค์พระพิราพ ในขั้นนี้ เรียกว่า พิธีครอบเพื่อต่อหน้าพาทย์องค์ พระพิราพ |
|||
| ขั้นที่ ๕ ไหว้ครูเมื่อรับมอบให้เป็นผู้ประกอบพิธีต่อไป ในขั้นนี้นิยมประกอบพิธีภายหลังการไหว้ครูครั้งใหญ่ | |||
| ประจำปี
เมื่อเสร็จสิ้นพิธีครอบและรับมอบแล้ว ครูผู้ใหญ่จะเรียกศิษย์ที่มีความสามารถมีคุณสมบัติครบถ้วนตามบท บัญญัติให้เข้ามาแล้วมอบพระตำราไม้เท้าและศีรษะครูที่สำคัญ พร้อมทั้งประสิทธิประสาทกรรมสิทธิ์และพรมงคลให้ ในท่ามกลางครูผู้ใหญ่หลาย ๆ ท่าน ศิษย์เมื่อได้รับการประสิทธิประสาทแล้วจะต้องปฏิบัติตนให้ตั้งอยู่ในพรหมวิหาร อย่างครบถ้วน และจะนับถือเสมอว่าถ้าครูผู้มอบให้ยังคงมีชีวิตสามารถประกอบพิธีได้ ตนเองจะไม่ประกอบพิธีเป็น อันขาด นอกจากว่าครูจะอนุญาตเช่นเดียวกับขนบบัญญัติทางด้านดนตรี ในขั้นนี้เรียกว่า พิธีครอบและรับมอบให้เป็น ผู้ประกอบพิธี |
|||
| ขั้นตอนการไหว้ครูทางนาฏศิลป์ โขน-ละครนี้ ศิลปินบางท่านอาจจะได้รับการประกอบพิธีไม่ครบทั้ง ๕ ขั้น | |||
| ตอนก็ได้
ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความเหมาะสมของแต่ละท่านและตามความเห็ฯของครูผู้ใหญ่ซึ่งพิธีกรรมเหล่านี้ศิษย์รุ่นต่อ
ๆ ไป สมควรอย่างยิ่งที่จะจรรโลงรักษาไว้ต่อ ๆ ไป |
|||
|
|
|
******************************
|
|||
|
|
|||